Ik kreeg een kaart van een vriend met de vraag of Rijswijk ook wijken heeft. Gezien dat dan een beetje dubbelop zou zijn. Ik besloot diep de geschiedenis in te duiken en een alternatieve geschiedenis van Rijswijk te construeren. Geheel ontsproten aan mijn fantasie, met inachtneming van enkele echt bestaande plekken in Rijswijk.
Rijswijk is begonnen als kleine groeikern tussen Delft en Den Haag. Het telde slechts één wijk, met een stuk of wat huizen. Rijswijk had toen ook nog niet de huidige naam. Het stond gewoonweg bekend als die paar huisjes die ontzettend in de weg stonden als je van Delft naar Den Haag wilde reizen. Het dorpje kreeg pas een economische impuls toen de eerste bakker een zaak begon langs het jaagpad. Deze bakker ‘Ypen’ deed goede zaken, doordat hij reizigers tussen Delft en Den Haag kon bedienen van versnaperingen. Dit deed hij middels een drive-through voor paard-en-wagen; de eerste in europa. Het concept sloeg dermate aan dat hij in afzienbare tijd in grote weelde kon leven. Om zijn statuur luister bij te zetten, liet hij een burcht bouwen, die ‘De Ypenburght’ werd genoemd. De burcht is helaas verloren gegaan tijdens een uit de hand gelopen trouwerij, maar heden ten dage kunnen we de naam nog terugvinden in de wijk Ypenburg.
Het kleine gehucht was inmiddels flink gegroeid door de nieuwe economische activiteit, aangejaagd door heer Ypen. De groei was zelfs zo groot dat men al snel naar deze groeikern verwees als ‘De Rijswijck’, ofwel, de wijk die zo rijst zoals het brood van bakker Ypen. Dit was niet enkel lovend bedoeld. In een poging het succes van zijn bakkerij-imperium tot nog grotere hoogte te stuwen, voegde Ypen meer en meer gist toe aan zijn deeg, waardoor het snel rees (en de broden dus ook erg groot werden), maar voornamelijk bestond uit gebakken lucht. Er zijn aanwijzingen dat de uitdrukking ‘gebakken lucht’ dan ook in De Rijswijck haar oorsprong vindt.
Laat in de zeventiende eeuw, toen het imperium van Ypen geimplodeerd was, verviel De Rijswijck in een uitzichtloze lethargie die men vaak in vinexwijken ziet. Sektarische religieuze groepen kregen vat op de verveelde jeugd die een uitweg zocht uit de uitzichtloze situatie in De Rijswijck. Een van de succesvollere initiatieven kwam van een sektarisch genootschap dat opriep tot verregaande kuisheid. Bovendien beloofde het de wederkering van Christus uit de hemel. Er werd naast De Rijswijck, dicht tegen Delft aan, een commune gesticht die een landingsbaan bouwde om Christus op korte termijn veilig te kunnen laten landen op aarde. De fysieke sporen van deze landingsbaan zijn nog steeds te zien in het landschap. De huidige wijk Ypenburg kent een grote rechte laan, die ‘De Rijswijkse Landingsbaan’ wordt genoemd.
De facto was deze commune de eerste wijk (vert: uitvlucht) uit De Rijswijck. De Rijswijck kende dus vanaf eind zeventiende eeuw al wijken.
Interessant is te melden dat de commune vooral veel verboden kende, ‘bannen’ genoemd. De belangrijkste ban was misschien wel de kuisheidsban, die in de volksmond ‘De Vrijenban’ werd genoemd. Communeleden leefden dus celibatair. Dit had gek genoeg een enorme aantrekkingskracht op jeugdigen uit Delft. Zo komt het dus dat de wijk Vrijeban (grofweg gelegen rond de oorspronkelijke locatie van de commune) bestaat uit delen van Delft, als wel Rijswijk.
Omdat de commune zich volgens hun vrijenban niet kon voortplanten, is de commune ten onder gegaan aan vergrijzing. Hoewel de naam van de commune in de tijd verloren is gegaan, heeft ze wel degelijk haar stempel gedrukt op de geschiedenis. De Rijswijkse landingsbaan is in de twintigste eeuw daadwerkelijk in gebruik geweest als onderdeel van vliegveld Ypenburg. Heden is het een grote laan.
Ingeklemd tussen twee steden, heeft Rijswijk haar rol als ‘De Rijswijck’ in de huidige tijd opgepakt, daar waar ze ooit begon. Als hinderlijke bebouwing tussen twee steden.
